Bệnh co thắt nữa mặt: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

BỆNH CO THẮT NỬA MẶT

Co thắt nửa mặt là gì?

Co thắt nửa mặt là sự co cơ hoặc giật cơ không tự ý của các cơ ở một bên mặt. Các cơ mặt được chi phối bởi dây thần kinh mặt ở mỗi bên mặt (còn được gọi là dây thần kinh VII). Dây thần kinh mặt xuất phát từ thân não (một cấu trúc ở sâu bên trong não) và đi qua nhiều nơi trước khi đến mặt. Dây thần kinh mặt dẫn truyền các tín hiệu từ não đến mặt để làm cho cơ mặt co lại hoặc dãn ra. Ví dụ, dây thần kinh mặt điều phối các cơ để di chuyển chân mày, nhắm mắt, và cử động miệng và môi. Nếu dây thần kinh mặt bị chèn ép ở bất cứ vị trí nào trên đường đi của nó, sự dẫn truyền tín hiệu từ não đến mặt sẽ bị ảnh hưởng. Điều này dẫn đến sự co thắt hay giật cơ vùng mặt ngoài ý muốn.

Co thắt nửa mặt có phổ biến không?

Co thắt nửa mặt là một bệnh tương đối hiếm gặp, với khoảng 10.000 người sẽ có 01 người mắc bệnh này. Bệnh này xảy ra ở cả nam và nữ, nhưng nữ bị nhiều hơn nam. Các triệu chứng thường khởi phát ở lứa tuổi trung niên, với tuổi khởi phát trung bình là 44 tuổi.

Nguyên nhân của co thắt nửa mặt

Nguyên nhân phổ biến nhất là một mạch máu trong não (thường là động mạch tiểu não trước dưới) đè ép lên dây thần kinh mặt tại vị trí dây thần kinh mặt đi ra từ thân não. Liệt Bell, khối u, nhiễm trùng và đột quị là các nguyên nhân hiếm gặp khác. Thỉnh thoảng, không có nguyên nhân nào được tìm thấy, và bác sĩ gọi là co thắt nửa mặt vô căn.

Các triệu chứng của co thắt nửa mặt

• Giật cơ thường bắt đầu ở các cơ quanh mắt một bên. Ban đầu giật cơ có thể xuất hiện từng lúc. Theo thời gian giật cơ từ từ nặng lên và có thể xảy ra liên tục. Giật cơ có thể lan tới các cơ khác ở cùng một bên của mặt. Miệng và hàm thường bị ảnh hưởng. Góc miệng có thể bị kéo lên do sự co thắt cơ liên tục. Một số người bệnh cũng nghe âm thanh “tắc tắc” trong tai bên bị ảnh hưởng khi sự co thắt cơ xảy ra.
• Giật cơ thường không đau, nhưng người bệnh với co thắt nửa mặt mức độ nhẹ có thể cảm thấy khó chịu và ngượng ngùng. Co thắt nửa mặt cũng có thể gây ảnh hưởng lên thị giác và khả năng lái xe. Tuy nhiên, mắt ở bên mặt còn lại không bị ảnh hưởng nên người bệnh vẫn có thể nhìn được.
• Triệu chứng co thắt nửa mặt thường nặng hơn khi người bệnh mệt mỏi, căng thẳng và cải thiện khi người bệnh nằm nghỉ và thư giãn.

 Phân biệt:

• Co thắt mi mắt
• Cử động gợn sóng cơ mặt
• Tic vùng mặt
• Loạn trương lực hàm miệng
• Co thắt cơ nhai nửa bên
• Hiện tượng đồng động cơ vùng mặt sau liệt Bell
• Động kinh cục bộ

Làm sao để chẩn đoán co thắt nửa mặt?

Người bệnh có triệu chứng giật cơ ở một bên mặt cần đến chuyên khoa thần kinh để khám. Trong một số trường hợp cần thiết, bác sĩ sẽ chỉ định chụp cộng hưởng từ (MRI) sọ não cho người bệnh.

Điều trị co thắt nửa mặt

Thuốc uống, tiêm botulinum toxin và phẫu thuật là các điều trị sẵn có cho người bệnh bị co thắt nửa mặt. Các phương pháp này đều có hiệu quả và các hạn chế nhất định. Người bệnh và bác sĩ sẽ thảo luận xem phương pháp điều trị nào là tốt nhất cho từng người.

Thuốc uống

Một số thuốc có thể giúp ích nếu co thắt nửa mặt nhẹ và không thường xuyên chẳng hạn như carbamazepine và phenytoin, baclofen, clonazepam. Tuy nhiên, hiệu quả của những thuốc này thay đổi tùy từng người bệnh và nếu có hiệu quả thì người bệnh cần phải uống thuốc lâu dài mà việc uống lâu dài các thuốc này có nhiều nguy cơ bị tác dụng phụ. Vì vậy, các điều trị dưới đây thường được ưa thích hơn là thuốc uống.

Tiêm botulinum toxin

Botulinum toxin được tạo ra bởi vi khuẩn Clostridium botulinum. Chất này thường liên quan đến ngộ độc thực phẩm. Tuy nhiên, khi được sử dụng với liều thích hợp, botulinum toxin giúp thư giãn các cơ bị co thắt quá mức một cách an toàn. Botulinum toxin được tiêm vào các cơ vùng mặt và có tác dụng ngăn chặn các tín hiệu từ dây thần kinh mặt. Điều này giúp làm giảm sự co thắt cơ ở mặt. Thuốc tiêm thường bắt đầu có hiệu quả sau vài ngày và hiệu quả của mỗi lần tiêm kéo dài khoảng 3 tháng. Khoảng 70-80% người bệnh co thắt nửa mặt hiệu quả với tiêm botulinum toxin. Tuy nhiên, thường thì người bệnh cần tiêm thuốc lặp lại mỗi 3-4 tháng khi thuốc hết hiệu quả. Người bệnh có thể nhận điều trị botulinum toxin lâu dài. Một số tác dụng phụ có thể xảy ra khi tiêm thuốc, bao gồm sụp mi, nhìn đôi, yếu cơ mặt thoáng qua, khó chịu ở mắt, bầm nơi tiêm. Các tác dụng phụ này thường nhẹ và tự hết sau 1-2 tuần. Tiêm botulinum toxin là phương pháp điều trị được nhiều người bệnh lựa chọn nhất.

Phẫu thuật

Phẫu thuật giải ép vi mạch là một phương pháp khác để điều trị co thắt nửa mặt. Phẫu thuật này nhằm tách mạch máu đè ép dây thần kinh mặt ra. Tuy nhiên, phương pháp này chỉ phù hợp đối với một số người bệnh bởi vì một số tác dụng phụ nghiêm trọng của phẫu thuật có thể xảy ra dù hiếm gặp, ví dụ tổn thương thính giác hoặc liệt mặt vĩnh viễn. Phẫu thuật được thực hiện đối với những trường hợp co thắt nửa mặt mức độ nặng và gây tàn phế. Phẫu thuật cũng được thực hiện khi các phương pháp điều trị khác thất bại hoặc người bệnh còn trẻ và không muốn tiêm thuốc lặp đi lặp lại trong một thời gian dài.

Người bệnh có thể làm gì để giảm triệu chứng?

Các phương pháp thư giãn có thể giúp ích cho một số người bệnh. Hiểu biết về bệnh của mình và giữ tinh thần lạc quan cũng có thể có ích. Các phương pháp khác như châm cứu có vẻ không có ích đối với bệnh này.

Tiên lượng

Co thắt nửa mặt thường là mạn tính. Bệnh này không nguy hiểm và không gây tử vong nhưng có thể ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh. Bệnh này hiếm khi cải thiện hoàn toàn nếu không điều trị.